Yeni aldığınız o cep telefonu sürekli donuyor, koltuk takımının ayağı bir ayda kırıldı veya o son model televizyonun ekranında garip çizgiler belirdi. Bu senaryolar, her tüketicinin korkulu rüyasıdır. Satıcıya gittiğinizde ise genellikle “kullanıcı hatası” veya “servise gönderelim” gibi oyalayıcı cevaplarla karşılaşırsınız. Peki, kanun bu konuda ne diyor? Aldığınız bir ürün söz verildiği gibi çıkmazsa, yani “ayıplı mal” ise, Tüketicinin Korunması Hakkında Kanun size sandığınızdan çok daha güçlü silahlar verir. İşte ayıplı mal tüketici hakları ve o hakları nasıl kullanacağınıza dair adım adım yol haritanız.

Ayıplı Mal Tam Olarak Nedir?

Tüketicinin Korunması Hakkında Kanuna göre ayıplı mal; ambalajında, reklamlarında veya kullanma kılavuzunda belirtilen özelliklere uymayan; değerini veya ondan beklenen faydayı azaltan her türlü maddi, hukuki veya ekonomik eksiklikler içeren maldır. Kısacası, aldığınız ürün size söz verilen gibi değilse, ayıplıdır. Ayıp, “açık” (ilk bakışta görülen) veya “gizli” (kullandıkça ortaya çıkan) olabilir.

Ayıplı Mal Tüketici Hakları: İşte 4 Güçlü Seçimlik Hakkınız

Kanun, ayıplı bir malla karşılaştığınızda size dört farklı seçimlik hak sunar. Bu haklardan hangisini kullanacağınızı seçmek, satıcının insafına değil, tamamen size aittir:

1. Sözleşmeden Dönme (Ürünü İade Edip Parayı Geri Alma): Ürünü iade edip, ödediğiniz tüm parayı geri isteyebilirsiniz.
2. Ayıp Oranında Bedel İndirimi İsteme: Ürünü kullanmaya devam edip, ayıptan kaynaklanan değer kaybı oranında satış bedelinden indirim yapılmasını talep edebilirsiniz.
3. Ücretsiz Onarım İsteme: Tüm masrafları satıcıya ait olmak üzere, ürünün tamir edilmesini talep edebilirsiniz.
4.  Mümkünse, Ayıpsız Bir Benzeri İle Değiştirilmesini İstemeBu hak, ayıplı ürününüzün, birebir aynısı olan, kusursuz yeni bir ürünle değiştirilmesini talep etme hakkınızdır. Ancak kanundaki o “mümkünse” ifadesi, bu hakkın her ürün için geçerli olmadığını belirtir. Bu hakkın kullanılabilmesi için, satın alınan malın “misli olan” yani yerine aynısının konulabilir nitelikte bir mal olması gerekir.
   • Ne Zaman Mümkündür? Satın aldığınız sıfır kilometre bir araba, paketli bir cep telefonu veya belirli bir model çamaşır makinesi gibi seri üretilen, standart ürünler için bu hakkınızı kullanabilirsiniz.
   • Ne Zaman Mümkün Değildir? Satın aldığınız mal ikinci el bir araç veya ev ise, bu hakkı kullanmanız genellikle mümkün değildir. Çünkü her ikinci el malın kendine özgü bir geçmişi, kilometresi ve yıpranma payı vardır ve onun “ayıpsız bir benzeri” mevcut değildir. Aynı şekilde, size özel üretilmiş bir mobilya veya sanat eseri gibi “misli olmayan” mallar için de değişim talep edilemez.

   Kısacası bu hak, daha çok sıfır ve seri üretim ürünler için geçerli olan güçlü bir korumadır.

Seçimlik Hakkımı Satıcıya Nasıl ve Ne Zaman Bildirmeliyim?

Dört seçimlik haktan hangisini kullanacağınıza karar verdikten sonra, bu talebinizi satıcıya doğru bir şekilde iletmeniz gerekir.

• Ne Zaman Bildirilmeli? Ayıbı satıcıya bildirdikten sonraki aşamada, yani haklarınızı kullanmaya karar verdiğinizde bu talebinizi yöneltebilirsiniz. Bu bildirim, Tüketici Hakem Heyeti’ne veya arabulucuya başvurmadan önce satıcıya son bir şans tanımanız ve talebinizi resmiyete dökmeniz anlamına gelir.
• Nasıl Bildirilmeli? Kanun, bu talebiniz için özel bir şekil şartı öngörmez. Ancak, ileride bir uyuşmazlık çıkması halinde talebinizi ispatlayabilmeniz için yazılı bir bildirim hayati önem taşır. Noter ihtarnamesi, iadeli taahhütlü posta veya kurumsal firmalar için KEP (Kayıtlı Elektronik Posta) gibi yöntemler en güvenilir olanlardır. Bildiriminizde, hangi seçimlik hakkı (tam para iadesi, değişim, onarım veya indirim) kullandığınızı açık ve net bir şekilde belirtmeniz gerekir.

Önemli Not: Kural olarak, kullandığınız seçimlik hak bağlayıcıdır. Yani, bir kez “para iadesi” talep ettikten sonra, satıcı kabul etmediği sürece tek taraflı olarak talebinizi “ücretsiz onarım” olarak değiştiremezsiniz. Bu nedenle, hangi hakkı kullanacağınıza en başta doğru karar vermeniz önemlidir.

“Ücretsiz Onarım” Hakkındaki Gizli Kural: Azami Tamir Süresi

1. Azami Tamir Süresi: Eğer “ücretsiz onarım” hakkınızı seçtiyseniz, kanunun size tanıdığı çok önemli bir koruma daha vardır: Azami Tamir Süresi. Satıcı veya yetkili servis, ürününüzü tamir için aldığı tarihten itibaren kanunen belirlenmiş azami süre içinde tamir etmek zorundadır.

Bu süre, ürünlerin büyük çoğunluğu (elektronik eşyalar, mobilyalar, beyaz eşyalar vb.) için 20 iş günüdür. Ancak, otomobil ve motosiklet gibi taşıtlar için bu süre 30 iş günüdür.

Eğer ürününüz bu yasal süreler içinde tamir edilmezse, diğer haklarınızı (para iadesi, ayıpsız misli ile değişim, bedel indirimi) kullanma hakkınız otomatik olarak yeniden doğar. Artık tamir sürecinin bitmesini beklemek zorunda kalmazsınız.

Hangi ürünün hangi azami tamir süresine tabi olduğu ve yönetmelik kapsamındaki tüm ürün grupları için tamir süreleri gibi detaylı bilgilere, Ticaret Bakanlığı’nın yayımladığı Satış Sonrası Hizmetler Yönetmeliği‘nin resmi metninden ulaşabilirsiniz.

2. Tamirden Sonuç Alınamaması: En önemli haklarınızdan biri de budur. Ücretsiz onarım hakkınızı kullanmanız, diğer haklarınızdan feragat ettiğiniz anlamına gelmez. Kanun, tüketiciyi bir “onarım döngüsüne” hapsetmeyi engeller.

• Ürün tamir edildikten sonra aynı arızanın tekrar etmesi,
• Veya tamir sonrası farklı bir arızanın ortaya çıkması,
• Veya üründen beklenen faydanın kalıcı olarak ortadan kalkması

gibi durumlarda, tekrar tekrar servise gitmek zorunda değilsiniz. Bu hallerde, diğer seçimlik haklarınız olan sözleşmeden dönme (tam para iadesi), ayıp oranında bedel indirimi veya ayıpsız misli ile değişim gibi haklarınızı kullanma hakkınız yeniden canlanır ve satıcı bu talebinizi yerine getirmek zorundadır.

Ayıplı Mal Tüketici Hakları Dava ve Hak Arama Süreci (Arabuluculuk ve Hakem Heyeti)

Satıcı, seçimlik haklarınızı kullanmanıza engel oluyorsa, uyuşmazlığın parasal değerine göre (2025 yılı için; 149.000 (yüz kırk dokuz bin) Türk Lirası), öncelikle zorunlu arabuluculuk sürecini başlatmanız veya doğrudan Tüketici Hakem Heyeti’ne başvurmanız gerekir. Yani 2025 yılı itibariyle uyuşmazlık konusu 149.000-TL altındaysa, Tüketici Hakem Heyetine başvurmanız gerekir.  Hakem heyetine başvuru neticesinde heyet tarafından uyuşmazlık hakkında karar verilecektir.  Uyuşmazlık konusu 149.000-TL üzerindeyse, Arabuluculuk yoluna başvurmanız gerekir. Arabuluculuk sürecinden sonuç alamazsanız, yani taraflar arasında anlaşma sağlanamazsa, Tüketici Mahkemesi’nde dava açmanız gerekir.

Bu Konudaki Detaylı Rehberlerimiz

Daha spesifik bir sorununuz mu var? Bu konulardaki detaylı kalelerimizi de ziyaret edin:

• Ayıplı İkinci El Araç Aldım, Haklarım Neler?
• Ayıplı Konut Satın Alan Tüketicinin Hakları Nelerdir?

Ayıplı Mal İçin Dava Açma Süresi Ne Kadardır? (Zamanaşımı)

Ayıplı bir mal nedeniyle sahip olduğunuz hakları kullanma süreniz sonsuz değildir. Kanun, bu konuda net bir zamanaşımı süresi belirlemiştir:

• Genel Kural: 2 Yıl Ayıplı maldan doğan her türlü dava, ayıp daha sonra ortaya çıksa bile, malın size teslim edildiği tarihten itibaren 2 yıl içinde açılmalıdır. Bu süre, hem açık hem de gizli ayıplar için geçerlidir.
• En Önemli İstisna: Hile veya Ağır Kusur Eğer satıcı, üründeki ayıbı sizden kasten ve hile ile gizlemişse veya ayıbın varlığında ağır kusuru bulunuyorsa, bu 2 yıllık zamanaşımı süresi uygulanmaz. Bu durumda, hakkınızı aramak için belirli bir süreye tabi olmazsınız. Örneğin, kilometresi düşürülmüş bir aracın satılması veya ciddi bir yapısal sorunu olan bir ürünün bu sorunu gizlenerek satılması gibi durumlarda, satıcı zamanaşımı savunmasından yararlanamaz.

Bu süreler hak düşürücü nitelikte olduğu için, ayıbı fark ettiğinizde yasal süreci çok geciktirmeden başlatmanız hayati önem taşır.

Ayıplı Mal Tüketici Haklarında Avukat Desteği

Ayıplı maldan doğan haklarınızı kullanma süreci, özellikle satıcının zorluk çıkardığı durumlarda karmaşıklaşabilir. Hak kaybı yaşamamak ve süreci en etkili şekilde yönetmek için bir avukattan destek almanız önemlidir. Öden Hukuk, ayıplı mal tüketici hakları gibi konularda tüm haklarınızı korumak için yanınızdadır.