Keşide ettiğiniz (düzenlediğiniz) bir çekin kaybolması veya çalınması, her işletme sahibi için bir kabus senaryosudur. Kötü niyetli kişilerin eline geçen bu çek, banka hesabınızın haksız yere boşaltılmasına neden olabilir. Peki, bu felaketi önlemek için ne yapmalısınız? Halk arasındaki yaygın kanının aksine, bankayı arayıp “çekimi iptal edin” demek hukuken bir sonuç doğurmaz. Tek ve kesin çözüm, vakit kaybetmeden çek iptali davası açmaktır. Bu rehberde Türk Ticaret Kanununa göre, kayıp çek iptali ve çalıntı çek durumlarında atmanız gereken adımları anlatıyoruz.

Çek İptali Davasını Kimler Açabilir? (Keşideci ve Hamil Farkı)

Asıl Hak Sahibi: Çeki Elinde Bulunduran (Meşru Hamil)

Çek iptali davası açma hakkı, temelde, çeki zayi olduğu (çalındığı, kaybolduğu, yandığı vb.) sırada yasal olarak elinde bulunduran meşru hamile aittir. Çünkü bu davanın amacı, hamilin, elinde senedin aslı olmamasına rağmen alacak hakkını kullanabilmesini ve o çekle başkasının işlem yapmasını engellemeyi sağlamaktır. Örneğin, bir müşterinizin size verdiği çeki, siz bankaya götüremeden kaybederseniz, bu davayı açacak olan sizsiniz.

Neden Sadece Bankayı Aramak Yeterli Değil?

Çek, “kıymetli evrak” niteliğindedir. Bu, üzerindeki hakla senedin birbirine bağlı olduğu ve senedi elinde bulunduranın (hamilin) meşru alacaklı kabul edildiği anlamına gelir. Banka, kendisine ibraz edilen ve şartları uygun olan bir çeki, düzenleyenin “ödemeyin” talimatına rağmen ödemekle yükümlüdür. Bu nedenle ödemeyi durdurmanın tek yolu, bir mahkeme kararı almaktır.

İlk ve En Acil Adım: “Ödemeden Men Talebi”

Çek iptali davası açarken, davanın ilk ve en acil talebi, mahkemeden “ödemeden men talebi” içeren bir ihtiyati tedbir kararı verilmesini istemektir. Asliye Ticaret Mahkemesi’ne yapılacak başvuru ile, durumun aciliyeti ve kötü niyetli kullanım riski anlatılır. Mahkeme,  teminat karşılığında (genelde 15%) , o çekin bankaya ibraz edilmesi halinde ödenmemesi yönünde bir tedbir kararı verir. Bu karar, derhal bankaya bildirilerek hesap koruma altına alınır.

Yetkili ve Görevli Mahkeme Neresidir?

Çek iptali davasında görevli mahkeme Asliye Ticaret Mahkemesidir. Yetkili mahkemenin belirlenmesinde ise kanun, hak sahibine (hamile) seçimlik haklar tanımıştır. Davayı, aşağıdaki mahkemelerden birinde açabilirsiniz:

• Çekin üzerinde yazan ödeme yerindeki (genellikle banka şubesinin bulunduğu yer) Asliye Ticaret Mahkemesi.
• Yetkili hamilin yerleşim yerindeki Asliye Ticaret Mahkemesi.

Çek İptali Davası Süreci Nasıl İşler?

Ödemeden men kararı alındıktan sonra, asıl dava süreci başlar.

1. Başvuru: Dilekçe ve delillerle (kayıp/çalıntı olduğuna dair polis tutanağı, çek bilgileri vb.) Asliye Ticaret Mahkemesi’ne başvurulur.
2. İlan: Mahkeme, Türkiye Ticaret Sicili Gazetesi’nde en az üç kez ilan yaparak, çeki elinde bulunduran meçhul kişiyi (hamili) çeki belirli bir süre içinde mahkemeye sunmaya davet eder.
3. Karar: Verilen süre içinde çek mahkemeye sunulmazsa, mahkeme o çekin iptaline karar verir. Bu kararla birlikte, çek artık değersiz bir kağıt parçasına dönüşür ve kimse o çeke dayanarak sizden hak iddia edemez.

İptal Kararından Sonra Alacak Nasıl Tahsil Edilir?

Mahkemeden alınan çek iptali kararı, borcu otomatik olarak tahsil etmez. Bu karar, sizin o çekin meşru hamili olduğunuzu ve alacak hakkınızın bulunduğunu ispatlayan, ilam niteliğinde güçlü bir belgedir. Bu kararla birlikte, alacağınızı tahsil etmek için iki yolunuz vardır:

1. Bu mahkeme kararını borçluya (keşideciye) sunarak borcunu ödemesini talep edebilirsiniz.
2. Eğer borçlu ödeme yapmazsa, bu kararı en güçlü delil olarak kullanarak borçlu aleyhine icra takibi başlatabilir ve alacağınızı yasal yollarla tahsil edebilirsiniz. İptal kararı, bu icra takibinde elinizi son derece güçlendirecektir.

Ayrıca önemle belirtmek gerekir ki, mahkemenin verdiği iptal kararı, çekin “kambiyo senedi” vasfını sona erdirir. Bunun en önemli sonucu, artık cirantaların (çeki ciro edenlerin) silsile yoluyla sorumluluğunun ortadan kalkmasıdır. Bu aşamadan sonra alacaklı, elindeki mahkeme kararına dayanarak alacağını sadece çeki ilk düzenleyen kişiden (keşideciden) talep edebilir. Cirantalara karşı kambiyo hukukuna dayalı bir takip yapılamaz.

Çek İptali Davalarında Avukatın Rolü

Kayıp çek iptali ve ödemeden men talebi, aciliyet gerektiren ve kaçırılmaması gereken yasal sürelere tabi bir süreçtir. Dilekçenin doğru hazırlanması, mahkemeden tedbir kararının hızlıca alınması ve ilan süreçlerinin doğru takip edilmesi, paranızı ve ticari itibarınızı korumak için hayati önemdedir. Bir Ankara ticaret avukatı, bu kriz anında en büyük destekçinizdir. Öden Hukuk, kıymetli evrak hukukundaki uzmanlığıyla, bu zorlu süreçte yanınızdadır.