Normal şartlarda, kendi isteğiyle işten ayrılan (istifa eden) bir işçi kıdem tazminatı alamaz. Ancak kanunlarımız, bu kuralın bazı önemli istisnalarını belirlemiştir. Bu istisnaların en çok bilineni, kadın işçinin evlilik nedeniyle kıdem tazminatı alma hakkıdır. Bu hak, çalışanın evlilik birliğinin getirdiği yeni sorumluluklar nedeniyle iş hayatından çekilme iradesine saygı duyar. Peki, bu haktan yararlanmanın şartları nelerdir ve Yargıtay’ın “hakkın kötüye kullanımı” olarak gördüğü durumlar var mıdır?

1. Evlilik Nedeniyle Kıdem Tazminatı Hakkının Yasal Dayanağı (1475 Sayılı Kanun)

Bu hak, hala yürürlükte olan eski 1475 sayılı İş Kanunu’nun 14. maddesine dayanmaktadır. Bu madde, kadın işçiye, evlendiği tarihten itibaren belirli bir süre içinde iş sözleşmesini sona erdirerek kıdem tazminatını alma imkanı tanır. Bu hakkın sadece kadın işçilere tanınmış olması, Anayasa’nın eşitlik ilkesine aykırı gibi görünse de, Yargıtay ve doktrin, bu düzenlemenin “kadının aileyi koruma” rolüne atfedilen sosyal bir pozitif ayrımcılık olduğu görüşündedir.

2. Temel Şart: Evlilik Tarihinden İtibaren 1 Yıl İçinde Fesih

Evlilik nedeniyle kıdem tazminatı alabilmenin en kritik ve en katı kuralı budur. Kadın işçi, bu hakkını resmi nikah tarihinden itibaren 1 yıl içinde kullanmak zorundadır.

• Bu 1 yıllık süre, hak düşürücü bir süredir. Yani, evliliğin üzerinden 1 yıl 1 gün bile geçmişse, bu nedene dayanarak tazminatlı fesih yapılamaz.
• Bu hakkı kullanmak için işverenin onayı gerekmez; işçinin tek taraflı irade beyanı yeterlidir.

3. Evlilik Nedeniyle Kıdem Tazminatı Başvuru Süreci

Bu hakkı yasalara uygun bir şekilde kullanmak için şu adımlar izlenmelidir:

1. Fesih Bildirimi: İşçi, işverene 1 yıllık süre içinde bir dilekçe ile başvurarak, iş sözleşmesini evlilik nedeniyle sona erdirdiğini açıkça bildirmelidir.
2. Delil Sunma: Dilekçenin ekine mutlaka evlilik cüzdanı suretinin veya evliliği kanıtlayan resmi bir belgenin (nüfus kayıt örneği vb.) eklenmesi gerekir.

Bu başvuru yapıldığında, işveren (işçinin o işyerinde en az 1 yıl kıdemi varsa) kıdem tazminatını ödemekle yükümlüdür.

4. Yargıtay Gözüyle Hakkın Kötüye Kullanılması (En Kritik Bölüm)

Bu hakkın varlığı, bazı durumlarda “hakkın kötüye kullanılması” tartışmalarını da beraberinde getirir. Yargıtay, bu konudaki uyuşmazlıklarda şu kriterlere dikkat etmektedir:

Senaryo 1: Evlendikten Hemen Sonra Başka Bir İşe Girmek

Yargıtay’ın bu konudaki görüşü zaman içinde değişiklik gösterse de, baskın görüşe göre bu hakkın amacı işçinin iş değiştirmesi değil, evlilik birliğinin sorumlulukları nedeniyle iş hayatından çekilmesidir. Eğer kadın işçi, evlilik nedeniyle tazminatını alıp, çok kısa bir süre sonra (örneğin birkaç gün veya hafta) başka bir işyerinde çalışmaya başlarsa, bu durum Yargıtay tarafından “hakkın kötüye kullanımı” veya feshin asıl amacının evlilik değil, iş değişikliği olduğu şeklinde yorumlanabilir ve tazminat talebi reddedilebilir.

Senaryo 2: Boşanıp Başka Biriyle Evlenme (İkinci Evlilikte Kıdem Tazminatı)

Bu hak, işçi başına “bir kez” değil, “her evlilik olgusu başına bir kez” tanınmıştır. Yani, bir kadın işçi ilk evliliğinde bu hakkı kullanmış, daha sonra boşanıp (veya eşi vefat edip) çalışmaya devam etmişse, ikinci veya üçüncü kez evlendiğinde de bu hakkı yeniden doğar. Her yeni evlilik tarihi, 1 yıllık süreyi yeniden başlatır.

Senaryo 3: Boşanıp Aynı Eşle Tekrar Evlenme

İşte bu durum, Yargıtay tarafından net bir şekilde “hakkın kötüye kullanımı” ve “muvazaalı (hileli) işlem” olarak kabul edilir. Hakkın amacı, yeni bir aile birliğinin kurulmasıdır. Daha önce boşanılan aynı eşle, sırf kıdem tazminatı almak amacıyla kağıt üzerinde tekrar evlenmek, kanunun amacına aykırıdır ve bu durumda yapılan fesih, evlilik nedeniyle fesih olarak kabul edilmez; kıdem tazminatı talebi reddedilir.

Bu Fesih Türünde İhbar Tazminatı ve İşsizlik Maaşı Alınır Mı?

• İhbar Tazminatı: Evlilik nedeniyle işten ayrılma, işçi tarafından yapılan bir fesih olduğu için, işçi ihbar tazminatı alamaz.
• İşsizlik Maaşı: Fesih, işçinin kendi isteğiyle (evlilik nedeniyle) gerçekleştiği için, işçi bu durumda işsizlik maaşına da hak kazanamaz.

Bu Süreçlerde Avukat Desteğinin Önemi

Evlilik nedeniyle kıdem tazminatı, 1 yıllık süre ve başvuru şekli gibi katı usul kurallarına tabidir. Özellikle “hakkın kötüye kullanımı” gibi Yargıtay kararlarına dayanan teknik konularda hak kaybı yaşamamak için bir Ankara iş hukuku avukatı ile çalışmak kritik öneme sahiptir. Öden Hukuk, bu süreçte dilekçenizin hazırlanmasından, haklarınızın tam olarak alınmasına kadar yanınızdadır.