Ceza yargılaması sürecinde, hakkında suç şüphesi bulunan bir kişinin özgürlüğünün kısıtlanmasına yönelik en ağır tedbir tutuklama kararıdır. Bir ceza olmayan, ancak kişinin suçluluğu kesinleşmeden önce uygulanan bu koruma tedbiri, toplumda genellikle infazla karıştırılır. Peki, tutuklama nedir, hangi şartlarda bir kişi tutuklanabilir ve en önemlisi, haksız olduğunu düşündüğünüz bir tutuklama kararına itiraz nasıl yapılır?

Tutuklama Nedir ve Tutuklama Kararına İtiraz Neden Önemlidir?

Tutuklama, kuvvetli suç şüphesi altında olan bir şüpheli veya sanığın, kaçmasını veya delilleri karartmasını önlemek amacıyla, mahkeme kararıyla özgürlüğünün geçici olarak kısıtlanmasıdır. Bu bir ceza değil, yargılamanın sağlıklı bir şekilde yürütülmesini sağlayan bir araçtır. Bu nedenle şu ilkelere sıkı sıkıya bağlıdır:

• Geçicilik: Tutuklama, yargılama süreciyle sınırlıdır ve belirli sürelerle gözden geçirilir.
• Araç Olma: Amaç cezalandırmak değil, delilleri korumak ve yargılamanın sonunda verilecek kararın uygulanmasını sağlamaktır.
• Ölçülülük: Eğer adli kontrol gibi daha hafif bir tedbirle aynı amaca ulaşılabiliyorsa, tutuklama kararı verilemez. Tutuklama, en son çare olmalıdır.

Tutuklama Kararına İtiraz: Yasal Süreç Nasıl İşler? (CMK 100)

Bir hâkimin tutuklama kararı verebilmesi için, CMK 100 maddesinde sayılan şartların tamamının aynı anda mevcut olması gerekir:

1. Kuvvetli Suç Şüphesi: Şüpheli veya sanığın suçu işlediğine dair somut delillere dayanan yüksek bir ihtimal bulunmalıdır. Soyut şüphe, duyum veya varsayımlarla tutuklama kararı verilemez.

2. Bir Tutuklama Nedeninin Varlığı: Kuvvetli şüphe tek başına yeterli değildir. Aşağıdaki nedenlerden en az birinin de bulunması gerekir:

• Kaçma Şüphesi: Şüphelinin sabit bir ikametgahının olmaması, kimliğini gizlemesi veya kaçma hazırlığı içinde olduğuna (bilet alma, eşyalarını toplama vb.) dair somut olguların varlığı.
• Delilleri Karartma Şüphesi: Şüphelinin tanıklar, mağdurlar veya diğer deliller üzerinde baskı kurma, onları değiştirme veya yok etme girişiminde bulunacağına dair kuvvetli şüphe olması (örneğin tanıkları araması, olay yerinde değişiklik yapmaya çalışması).

Tutuklama Şartları ve Katalog Suçlar

Kanun, bazı suçların niteliği ve ağırlığı gereği, işlendiğine dair kuvvetli şüphe varsa, bir tutuklama nedeninin de otomatik olarak var sayılacağını kabul etmiştir. Bu suçlara “katalog suçlar” denir. Katalog suçlar tutuklama nedeninin ayrıca araştırılmadığı, varsayıldığı suçlardır. CMK 100/3’e göre bu suçlar şunlardır:

• Soykırım ve insanlığa karşı suçlar
• Kasten öldürme
• Silahla işlenmiş kasten yaralama ve neticesi sebebiyle ağırlaşmış kasten yaralama
• İşkence
• Cinsel saldırı (birinci fıkra hariç), Çocukların cinsel istismarı
• Hırsızlık ve Yağma
• Uyuşturucu veya uyarıcı madde imal ve ticareti
• Suç işlemek amacıyla örgüt kurma
• Devletin Güvenliğine Karşı Suçlar
• Anayasal Düzene ve Bu Düzenin İşleyişine Karşı Suçlar
• Silah kaçakçılığı, Bankalar Kanunu’ndaki zimmet suçu, Kaçakçılıkla Mücadele Kanunu’ndaki suçlar, Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma Kanunu’ndaki suçlar, kasten orman yakma, Toplantı ve Gösteri Yürüyüşleri Kanunu’ndaki belirli suçlar ile Terörle Mücadele Kanunu kapsamındaki suçlar.

Tutuklama Kararına İtiraz Süreci

Tutuklama kararı, verildiği anda kesinleşen bir karar değildir. Bu karara karşı kanun yolu açıktır.

Tutukluluğa İtiraz Süresi Ne Kadardır?

Kararın, şüpheli veya sanığın yüzüne okunduğu (tefhim) veya tebliğ edildiği tarihten itibaren 7 gün içinde itiraz edilmelidir. Bu süre hak düşürücüdür ve kaçırılması halinde itiraz hakkı kaybolur.

İtiraz Nasıl ve Nereye Yapılır?

İtiraz süreci oldukça net adımlara bağlanmıştır:

1. Başvurunun Yapılması: İtiraz, kararı veren hâkimliğe veya mahkemeye hitaben yazılmış bir dilekçe ile yapılır. Tutuklu bulunan kişi, cezaevi idaresine veya zabıt katibine sözlü beyanda bulunarak da itirazını tutanağa geçirtebilir.
2. İlk Değerlendirme: Kararı veren hâkim veya mahkeme, itirazı 3 gün içinde kendisi inceler. Eğer itirazı haklı görürse, kararını düzelterek kişiyi serbest bırakabilir.
3. Üst Merciiye Gönderme: Eğer mahkeme itirazı yerinde görmezse, dosyayı itirazı incelemekle görevli olan bir üst mercie gönderir.
4. İtirazı İnceleyecek Merci:
   • Sulh Ceza Hâkimliği kararlarına yapılan itirazları, o yerdeki Asliye Ceza Mahkemesi inceler.
   • Asliye Ceza Mahkemesi kararlarına yapılan itirazları ise, o yerdeki Ağır Ceza Mahkemesi inceler.

İtirazın İncelenmesi ve Sonucu

İtirazı inceleyen üst merci, kural olarak incelemeyi dosya üzerinden yapar ve duruşma açmaz. Gerekli görürse Cumhuriyet savcısını ve avukatı dinleyebilir. İnceleme sonucunda ya itirazı reddederek tutukluluğun devamına karar verir ya da itirazı kabul ederek tutuklama kararını kaldırır ve kişinin derhal serbest bırakılmasına hükmeder. Üst merciin verdiği bu karar kesindir.

Haksız Tutuklama Tazminatı

Eğer bir kişi, yasal şartlar oluşmadan tutuklandığı veya tutuklu kaldıktan sonra hakkında beraat ya da kovuşturmaya yer olmadığı kararı verildiği takdirde, haksız yere özgürlüğünden mahrum kaldığı her gün için devlet aleyhine haksız tutuklama tazminatı davası açma hakkına sahiptir.

Bu Süreçlerde Avukat Desteğinin Önemi

Tutuklama, kişi özgürlüğünü doğrudan etkileyen ve acil müdahale gerektiren bir süreçtir. Tutuklama kararına itiraz sürecinin 7 gün gibi çok kısa bir süreye tabi olması, bu süreçte bir Ankara ağır ceza avukatı ile çalışmanın ne kadar hayati olduğunu göstermektedir. Öden Hukuk, soruşturma ve kovuşturmanın her aşamasında, müvekkillerinin özgürlüğünü ve haklarını savunmak için yanınızdadır.