Her eğitim-öğretim yılı sonunda, 5580 sayılı Özel Öğretim Kurumları Kanunu kapsamında çalışan binlerce öğretmenin aklındaki en büyük soru şudur: Okul yönetimi, “belirli süreli iş sözleşmemizi” yenilemezse özel okul öğretmen kıdem tazminatı alabilir mi? Yıllarca süren Yargıtay içtihat farklılıkları, bu sorunun cevabını karmaşık hale getirmiş olsa da, son yıllarda verilen Hukuk Genel Kurulu ve İçtihadı Birleştirme Kararları konuyu netleştirmiştir.

Cevap, Yargıtay’ın yerleşik içtihatlarına göre nettir: Evet, belirli şartlar altında alabilir. Bu yazıda, Yargıtay kararları ışığında özel okul öğretmenlerinin kıdem ve ihbar tazminatı haklarını inceliyoruz.

Temel Sorun: Sözleşme Belirli Mi, Belirsiz Mi?

Özel okul öğretmenleriyle yapılan sözleşmeler, 5580 sayılı Kanun gereği “en az bir takvim yılı süreli” olmak zorundadır. Bu sözleşmeler her yıl yenilendiğinde, İş Hukukunun temel prensibi olan “zincirleme belirli süreli sözleşmelerin belirsiz süreliye döneceği” (İş Kanunu Md. 11) kuralının uygulanıp uygulanmayacağı en büyük tartışma konusuydu.

Tartışmayı Bitiren Karar: Yargıtay İçtihadı Birleştirme Kararı (2017/1 E.)

Bu hukuki kaosu, Yargıtay İçtihatları Birleştirme Büyük Genel Kurulu’nun 23.02.2018 tarihli, 2017/1 E., 2018/2 K. sayılı kararı sonlandırmıştır. Yargıtay, bu kararıyla net bir şekilde şunu belirtmiştir:

“5580 sayılı Özel Öğretim Kurumları Kanunu kapsamında çalışanların iş sözleşmelerinin üst üste yenilense dahi bu yenilenmenin yasadan kaynaklandığı ve sözleşmenin belirli süreli iş sözleşmesi olma özelliğini koruduğu”

Bu karar, özel okul öğretmen sözleşmelerinin, kaç kez yenilenirse yenilensin, “belirli süreli” kalacağını kesinleştirmiştir.

Madem Sözleşme Belirli Süreli, Özel Okul Kıdem Tazminatı Neden Ödeniyor?

Normalde, belirli süreli sözleşmeler sürenin sonunda kendiliğinden sona erer ve kıdem tazminatı hakkı doğmaz. Ancak Yargıtay, özel okul öğretmenleri için kritik bir ayrım yapmıştır: Kıdem tazminatı hakkının doğması, sözleşmenin türüne değil, işverenin “yenilememe iradesine” bağlanmıştır.

Yargıtay’a göre, işveren haklı bir neden (performans düşüklüğü, disiplin suçu vb.) olmaksızın sözleşmeyi yenilememe kararı aldığında, bu durum “sözleşmenin süresinin bitmesi” olarak değil, “işveren tarafından yapılan haksız bir fesih” olarak yorumlanır.

Yargıtay Hukuk Genel Kurulu (2015/922 Ε., 2017/316 K.) bu ilkeyi şu cümleyle netleştirmiştir:

“İşveren yenilememe iradesini göstermiş ve haklı nedene dayanmıyor ise bir yıllık kıdem koşulu gerçekleştiği takdirde kıdem tazminatı ödenmelidir.”

Yani, bir öğretmen örneğin 1+1+1+1 yıl şeklinde 4 yıl çalışmış ve 4. yılın sonunda işveren “sözleşmenizi yenilemiyoruz” demişse, bu bir fesih sayılır ve öğretmen toplam 4 yıllık kıdem tazminatına hak kazanır.

Yargıtay 22. Hukuk Dairesi (2016/17255 E., 2019/14022 Κ.) de bu görüşü desteklemiştir:

“Somut uyuşmazlıkta; davacı, davalıya ait işyerinde, takip eden belirli süreli iş sözleşmeleri ile çalıştığından ve iş sözleşmesi işverence… yenilenmediğinden, yenilememe yönündeki davalı iradesi haklı bir nedene dayanmadığından kıdem tazminatı talebinin kabulü gerekirken reddi isabetsiz olmuştur”

Dikkat: İhbar Tazminatı Alınamaz!

Özel okul öğretmen kıdem tazminatı alabilse de, ihbar tazminatı alamaz.

Çünkü yukarıda belirtilen Yargıtay İçtihadı Birleştirme Kararı , sözleşmenin “belirli süreli” niteliğini koruduğunu teyit etmiştir. İhbar tazminatı ise, doğası gereği sadece “belirsiz süreli” sözleşmeler için geçerlidir.

Yargıtay 9. Hukuk Dairesi (2016/2920 Ε., 2019/9127 Κ.) verdiği bir kararda, İçtihadı Birleştirme Kararı’na atıfta bulunarak, öğretmenin kıdem tazminatı talebini yerinde bulmuş, ancak ihbar tazminatı talebini “sözleşmenin belirli süreli olması” nedeniyle reddetmiştir.

Özel Okul Kıdem Tazminatı Hangi Hallerde Alınamaz?

Öğretmenin kıdem tazminatına hak kazanamayacağı iki temel durum vardır:

1. İşveren Yenilememekte Haklıysa: İşveren, öğretmenin sözleşmesini yenilememe kararını haklı bir nedene (örn: öğretmenin performansı, disiplin soruşturması vb.) dayandırır ve bunu ispatlarsa, kıdem tazminatı ödemez.
2. Yenilememe İradesi Öğretmenden Gelirse: Eğer sözleşmeyi yenilemek istemeyen taraf öğretmen ise, bu durum “istifa” olarak değerlendirilir ve öğretmen kıdem tazminatı hakkını kaybeder. Yargıtay 22. Hukuk Dairesi’nin (2013/25158 Ε., 2014/34682 Κ.) bir kararında, öğretmenin “2006-2007 eğitim-öğretim yılında bu görevime devam etmeyeceğimi bildiririm” şeklindeki dilekçesi, iradenin işçiden kaynaklandığı şeklinde yorumlanmış ve kıdem tazminatı talebi reddedilmiştir.
   

    

Özel Okul Kıdem Tazminatı Davaları ve Avukat Desteği

Görüldüğü gibi, 5580 sayılı Kanun kapsamındaki öğretmenlerin tazminat hakları, İş Hukukunun en teknik ve istisnai alanlarından biridir. Davalarda kilit nokta, sözleşmeyi yenilememe iradesinin kimden kaynaklandığının ve işverenin haklı bir neden sunup sunamadığının ispatlanmasıdır. Hak kaybı yaşamamak için bu süreçlerin bir İş Hukuku avukatı ile yürütülmesi hayati önem taşır.