Ticari hayatın en büyük krizlerinden biri, güvenerek aldığınız bir çekin karşılıksız çıkmasıdır. Bu durum sadece bir alacak sorunu değil, aynı zamanda Çek Kanunu’nda ciddi yaptırımları olan bir suçtur. Peki, elinizdeki çek karşılıksız çıktığında ne yapmalısınız? Karşılıksız çek cezası nedir ve paranızı tahsil etmek için hangi yolları izlemelisiniz? İşte adım adım hukuki süreç.

İlk ve En Kritik Adım: “Çekin Arkasını Yazdırmak”

Karşılıksız çek ne yapmalıyım sorusunun ilk cevabı budur. Çeki, üzerinde yazan ibraz süresi içinde bankaya sunmalısınız. Banka, hesapta yeterli karşılık olmadığını tespit ettiğinde, çekin arka yüzüne “karşılıksızdır” şerhini düşer. Buna halk arasında “çekin arkasını yazdırmak” denir. Bu işlem, alacağınızı ve şikayet hakkınızı yasal olarak başlatabilmeniz için zorunlu ilk adımdır.

Bankanın Ödemekle Yükümlü Olduğu Tutar (Güvence Bedeli)

Çek hesabında hiç para olmasa dahi, çeki elinde bulunduran alacaklının (hamilin) bir güvencesi daha vardır. Çeki düzenleyen banka, karşılıksız çıkan her bir çek yaprağı için devlete karşı belirli bir sorumluluk bedeli ödemekle yükümlüdür. Bu tutar, her yıl yeniden belirlenir. 2025 yılı itibarıyla bu güvence bedeli [2025 tarihi itibariyle 12.650 TL] olarak belirlenmiştir.

Alacaklı, çeki yasal ibraz süresi içinde bankaya sunduğunda, “karşılıksızdır” işlemi yapılırken banka görevlisinden bu tutarı talep etme hakkına sahiptir. Banka, bu yasal güvence bedelini alacaklıya öder. Ödenen bu miktar, çekin toplam bedelinden düşülür ve alacaklı, kalan kısım için borçluya karşı icra takibi ve şikayet hakkını kullanmaya devam eder. Bu, alacaklının daha dava açmadan tahsil edebileceği net bir tutardır.

Alacağı Tahsil Etme Yolu: Karşılıksız Çek İcra Takibi

Arkasını yazdırdığınız çekle birlikte, borçlu aleyhine karşılıksız çek icra takibi başlatabilirsiniz. Bu, alacağınızı faiziyle birlikte tahsil etmek için en etkili hukuki yoldur. İcra takibi ile borçlunun mal varlığına (ev, araba, banka hesapları) haciz konulması talep edilebilir.

İcra Takibi İçin Zamanaşımı Süresi Nedir?

Çek, bir kambiyo senedi olduğu için, alacağın tahsili amacıyla icra takibi başlatmak için özel zamanaşımı süreleri geçerlidir. Çeki elinde bulunduran hamilin (alacaklının), çeki düzenleyene (keşideciye) ve diğer çek borçlularına karşı başlatacağı takip için zamanaşımı süresi, çekin bankaya ibraz edildiği tarihten itibaren 3 yıldır. Bu süre hak düşürücü niteliktedir ve kaçırılması halinde alacaklının kambiyo senetlerine özgü haciz yoluyla takip yapma hakkı kaybolur. Bu durumda alacaklının hakkı tamamen yok olmaz, ancak alacağını ispatlamak için daha uzun ve zorlu bir yol olan genel mahkemelerde alacak davası açması gerekir.

Karşılıksız Çek Cezası ve Yaptırımları Nelerdir?

İcra takibi alacağınızı hedeflerken, şikayetiniz ise borçlunun cezalandırılmasını sağlar.

Adli Para Cezası

Karşılıksız çek düzenlemenin en temel yaptırımı, Çek Kanunu‘na göre İcra Ceza Mahkemesi tarafından hükmedilen adli para cezasıdır. Bu cezanın en önemli özelliği, caydırıcılığıdır. Çek Kanunu’na göre, sanığa (borçluya) hükmedilecek adli para cezası, çekin karşılıksız kalan bedelinden daha az olamaz. Buna ek olarak, borçlu; çek bedelinin ibraz tarihinden itibaren işleyecek gecikme faizini, icra ve dava masraflarını ve mahkemenin takdir edeceği vekalet ücretini de ödemekle yükümlü tutulur.

Örneğin, 100.000 TL’lik bir çekin tamamı karşılıksız çıkmışsa, borçlu hakkında hükmedilecek adli para cezası en az 100.000 TL olacaktır. Bu tutara ek olarak, faiz ve diğer masraflar da borca eklenecektir. Bu ağır yaptırım, çekin ticari hayattaki güvenilirliğini korumayı amaçlamaktadır.

Çek Düzenleme ve Çek Hesabı Açma Yasağı

Karşılıksız çek düzenleyen kişi hakkında, mahkeme tarafından çek düzenleme yasağı kararı verilir. Bu, kişinin ticari itibarını doğrudan etkileyen çok ağır bir yaptırımdır.

En Çok Sorulan Soru: “Karşılıksız Çeke Hapis Cezası Var Mı?”

Doğrudan hapis cezası, adli para cezasına çevrilmiştir. ANCAK, mahkemenin hükmettiği adli para cezası ödenmezse, bu ceza doğrudan hapse çevrilir. Yani, borçlu para cezasını ödemeyerek hapis cezasını göze almış olur.

Dikkat: Şikayet Hakkı ve Süreleri

Çekin arkasının yazıldığı tarihten itibaren 3 ay içinde İcra Ceza Mahkemesi’ne şikayette bulunmanız gerekir. Bu süre hak düşürücüdür, kaçırılması halinde şikayet hakkınız kaybolur.

Karşılıksız Çek Cezası İçin Şikayet Kimin Hakkında Yapılır?

Karşılıksız çek şikayeti, çeki imzalayan gerçek kişi veya şirketi temsilen imzalayan yetkili hakkında yapılır. Eğer çek bir şirket çeki ise, cezai sorumluluk doğrudan şirketin kendisine (tüzel kişiliğe) değil, şirketin mali işlerini yönetmekle görevli olan ve çekin düzenlendiği tarihte bu yetkiye sahip olan yönetim organı üyesine veya yetkili temsilcisine aittir. Burada kritik olan, çekin karşılıksız çıktığı tarih değil, düzenlendiği (keşide edildiği) tarihte kimin yetkili olduğudur. Dolayısıyla, şikayet dilekçesinde hem çeki düzenleyen borçlu şirket hem de o tarihteki yetkili temsilcisi hasım olarak gösterilmelidir.

Ankara İcra Avukatı Desteği

Karşılıksız çek süreci, ibraz, protesto ve şikayet süreleri gibi çok hassas teknik adımlar içerir. Bir günlük bir gecikme bile hak kaybına yol açabilir. Bir Ankara icra avukatı ile çalışmak, alacağınızı en hızlı ve en etkili şekilde tahsil etmenizi sağlar. Öden Hukuk, bu zorlu süreçte yanınızdadır.