İcra takibi baskısı altındaki borçluların mallarını devretmesi veya alacaklıların “Borçlu malları başkasına devretti, paramı alamıyorum” feryadı… İcra hukukunun en sık karşılaşılan sorunlarından biri alacaklıdan mal kaçırma suçu ve buna bağlı cezai yaptırımlardır.

2004 sayılı İcra ve İflas Kanunu‘nun (İİK) 331. maddesi, alacaklısını zarara sokmak kastıyla mevcudunu eksilten borçlular için hapis cezası öngörmektedir. Ancak her mal satışı suç değildir. Yargıtay’ın yerleşik içtihatlarına göre suçun oluşması için “özel kast” ve belirli şartların varlığı gerekir.

Bu yazıda; alacaklıdan mal kaçırma suçu unsurlarını, hapis cezası şartlarını ve beraat sebeplerini emsal Yargıtay kararları ışığında inceliyoruz.

Alacaklıdan Mal Kaçırma Suçu Nedir? (İİK m. 331)

Kanuna göre; haciz yolu ile takip talebinden sonra veya bu talepten önceki iki yıl içinde, borçlunun alacaklısını zarara sokmak maksadıyla hareket etmesi suçtur.

Suçu oluşturan eylemler şunlardır:

1. Malları mülkünden çıkarmak, telef etmek veya kıymetten düşürmek.

2. Malları gizleyerek veya muvazaa (danışıklı işlem) yoluyla başkasının üzerine geçirmek.

3. Gerçekte olmayan borçları varmış gibi göstererek (ikrar ederek) mevcudunu yapay şekilde eksiltmek.

Alacaklıdan Mal Kaçırma Suçu Cezası Ne Kadar?

İİK m. 331/1 uyarınca, suçun sabit görülmesi halinde borçluya verilecek ceza altı aydan üç yıla kadar hapis ve bin güne kadar adlî para cezasıdır.

Mahkemeler somut olaya göre farklı cezalar verebilmektedir. Örneğin, bir Yargıtay kararında sanığa 6 ay hapis ve adli para cezası verilirken, başka bir olayda daha farklı yaptırımlar uygulanabilmektedir.

Suçun Oluşması İçin “Aciz Belgesi” Şart Mı?

Bu suçun cezalandırılabilmesi için en önemli şart (objektif cezalandırılabilme şartı), alacaklının alacağını alamadığını ispatlamasıdır.

Genellikle alacaklının borçlu aleyhine “Aciz Belgesi” almış olması aranır. Ancak Yargıtay Ceza Genel Kurulu’nun 2020/463 sayılı kararına göre; aciz belgesi alınması mutlak bir zorunluluk değildir. Alacaklının, haciz tutanakları veya dosya kapsamıyla alacağını tahsil edemediğini ispatlaması da cezalandırma için yeterli kabul edilmektedir.

Alacaklıdan Mal Kaçırma Suçu ve Beraat Sebepleri

Her mal satışı alacaklıdan mal kaçırma suçu kapsamında değerlendirilmez. Yargıtay kararlarına göre şu durumlarda borçluya ceza verilemez:

1. Kastın Yokluğu ve Zorunluluk Hali :

Suçun manevi unsuru, borçlunun “alacaklısını zarara sokmak maksadıyla” hareket etmesidir. Eğer borçlu, mal varlığını suni olarak değil de, geçimini sağlamak veya başka acil borçlarını ödemek gibi bir zorunluluktan dolayı sattıysa, kastın varlığından söz edilemez ve beraat kararı verilir.

2. Borcun Doğumundan Önceki Satışlar:

Eğer mal devri, borcun doğumundan (örneğin senedin tanzim tarihinden) önce yapılmışsa, alacaklıdan mal kaçırma kastı olmadığı kabul edilir ve suç oluşmaz.

3. Zararın Bulunmaması :

Borçlunun sattığı malın değeri borcu karşılamaktan çok uzaksa veya alacaklının tahsilat yapabileceği başka hacizli mallar varsa, “zarar” unsuru oluşmadığı için beraat kararı verilebilir.

Şikayet Süresi ve Zamanaşımı (Hak Düşürücü Süreler)

Bu suç, alacaklının şikayetine bağlıdır. Şikayet hakkı, fiilin öğrenildiği tarihten itibaren 3 ay ve her halde fiilin işlendiği tarihten itibaren 1 yıl geçmekle düşer. Bu süre hak düşürücü niteliktedir, kaçırılırsa dava açılmaz.

Dava zamanaşımı süresi ise 5237 sayılı TCK dönemindeki eylemler için 8 yıldır.

Mahkeme Sürecinde Hangi Delillere Bakılır?

İcra Ceza Mahkemesi, suçu ispatlamak için şu delilleri titizlikle araştırır:

• Tapu kayıtları ve taşınmaz devir sözleşmeleri.

• Satış bedeli ile gerçek değer arasında fahiş fark olup olmadığı (Bilirkişi incelemesi).

• Devralan kişi ile borçlu arasında akrabalık veya arkadaşlık ilişkisi.

• Satıştan elde edilen paranın nereye harcandığı.

Özellikle devredilen malın halen borçlu tarafından kullanıldığının tespiti, muvazaa (danışıklı işlem) iddiasını güçlendiren en önemli delildir.

Sonuç ve Avukat Desteği

Alacaklıdan mal kaçırma suçu, hürriyeti bağlayıcı ceza riski taşıyan ciddi bir yargılamadır. Alacaklılar için şikayet süresini (3 ay) kaçırmamak, borçlular için ise “zorunluluk hali” veya “kast yokluğu” savunmasını doğru yapmak hayati önem taşır. Öden Hukuk Bürosu olarak İcra Ceza davalarında sürecin her aşamasında yanınızdayız.