Haberleşme özgürlüğü, Anayasamızın 22. maddesi ile güvence altına alınmış temel bir haktır. Bu hak, sadece devlet müdahalesine karşı değil, aynı zamanda üçüncü kişilerin müdahalesine karşı da korunmaktadır. 5237 sayılı Türk Ceza Kanunu‘nun 132. maddesi (TCK 132), “Özel Hayata ve Hayatın Gizli Alanına Karşı Suçlar” bölümünde bu temel hakkı koruma altına alır. Peki, haberleşmenin gizliliğini ihlal suçu tam olarak nedir ve hangi eylemler bu suçu oluşturur?

Haberleşmenin Gizliliğini İhlal Suçu ve Korunan Hukuki Değer:

Sadece “İçerik” Değil

TCK 132, 765 sayılı eski TCK’nın aksine, koruma alanını çok geniş tutmuştur. Eski kanun daha çok mektup, telgraf gibi yazılı araçları korurken, yeni kanun teknolojik gelişmeleri dikkate alarak her türlü iletişim aracını kapsar.

Bu suçun koruduğu değer, sadece haberleşmenin içeriği (konuşulan konu) değildir. Aynı zamanda, haberleşmenin varlığı ve kimler arasında yapıldığı da gizlilik kapsamındadır.  Yani, bir kişinin kiminle telefonla görüştüğünün veya kiminle e-posta yoluyla yazıştığının öğrenilmesi de bu suçu oluşturabilir.

Hangi İletişim Araçları Korunur?

Kanun bir araç ayrımı yapmamıştır. Mektup, faks, telgraf, telefon, e-posta, WhatsApp, Instagram DM, SMS veya internet temelli diğer tüm mesajlaşma uygulamaları bu suçun konusunu oluşturabilir.

Buradaki kilit nokta, iletişimin bir araç vasıtasıyla yapılması ve tarafların gizlilik beklentisi içinde olmasıdır. İki kişinin yüz yüze, aleni olmayan konuşmasını (araçsız) dinlemek TCK 132 değil, şartları varsa TCK 133 (Kişiler arasındaki konuşmaların dinlenmesi) kapsamına girer

İçeriğin “Sır” Olması Şart Değil

Koruma için haberleşmenin bir “sır” içermesine gerek yoktur.  Kişiye özel gönderilmiş bir banka hesap ekstresi, fatura veya kapalı bir zarf içinde, kişiye özel olduğu belli olacak şekilde gönderilmiş bir reklam broşürü dahi bu suçun konusunu oluşturabilir.

TCK 132’deki Üç Farklı Suç Tipi

Halk arasında tek bir suç gibi bilinse de, haberleşmenin gizliliğini ihlal suçu (TCK 132) aslında üç farklı eylemi cezalandıran karma bir maddedir.

1. TCK 132/1: Başkasının Haberleşmesini Öğrenme ve Kaydetme

Bu suç, haberleşmenin tarafı olmayan üçüncü bir kişi tarafından işlenebilir.  İki eylemden oluşur:

• Öğrenme (Temel Hal): Başkasına ait bir e-postayı açıp okumak, mektubu açmak veya başkalarının telefon konuşmasını (hattın arasına girerek vb.) dinlemek.  Cezası 6 aydan 2 yıla kadar hapis veya adli para cezasıdır-
• Kaydetme (Nitelikli Hal): Bu öğrenme eylemi, kayıt altına alarak yapılırsa (örn: konuşmayı ses kaydına almak, mesajların ekran görüntüsünü almak, mektubun fotoğrafını çekmek)  ceza ağırlaşır.  Çünkü kaydetmek, bilginin yayılma tehlikesini artırır. Cezası 1 yıldan 3 yıla kadar hapistir.

2. TCK 132/2: Üçüncü Kişinin Hukuka Aykırı İfşası

Bu suçun faili de yine haberleşmenin tarafı olmayan üçüncü bir kişidir. Fail, TCK 132/1’de (veya başka bir yolla) öğrendiği bu gizli içeriği, hukuka aykırı olarak başkalarına ifşa ederse (açıklarsa) bu suç oluşur.

• Kritik Fark: Bu suçun oluşması için “aleniyet” (herkese duyurma) şart değildir. İçeriğin, haberleşmenin tarafı olmayan tek bir kişiye dahi açıklanması suçun oluşması için yeterlidir. Cezası 1 yıldan 3 yıla kadardır

3. TCK 132/3: Tarafın Alenen İfşa Etmesi

Bu, whatsapp konuşmalarını ifşa etmek suç mu veya TCK 132/3 tarafın ifşa etmesi aramalarının tam karşılığıdır ve en sık karşılaşılan durumdur.

• Fail: Bu suçun faili, haberleşmenin taraflarından biridir.
• Fiil: Kişi, kendisiyle yapılan (örn: kendisine gelen WhatsApp mesajı, e-posta) bir haberleşme içeriğini, diğer tarafın rızası olmadan alenen ifşa ederse (örn: sosyal medyada yayınlarsa, bir gruba atarsa, basına verirse) bu suç oluşur.
• Kritik Fark: Bu suçun oluşması için “aleniyet” (belirsiz sayıda kişiye duyurma) şarttır.  Mesajı sadece bir arkadaşa göstermek “aleniyet” sayılmayabilir.

TCK 132/2 ve TCK 132/3 Arasındaki Önemli Fark Nedir?

Karıştırılan bu iki suç arasındaki TCK 132/2 – TCK 132/3 farkı çok nettir.

• TCK 132/2: Fail, konuşmanın tarafı olmayan üçüncü kişidir. İfşa için aleniyet gerekmez (tek kişiye söylemek yeterlidir)
• TCK 132/3: Fail, konuşmanın taraflarından biridir. İfşanın mutlaka “alenen” (halka açık) yapılması gerekir.

Mesajları Mahkemeye Delil Olarak Sunmak Haberleşmenin Gizliliğini İhlal Suçu mu?

Hayır. Bir kişi, kendisiyle yapılan bir haberleşme kaydını (mesaj, e-posta) bir davada delil olarak kullanmak veya savcılığa suç duyurusunda bulunmak için mahkemeye veya savcılığa sunarsa, bu eylem “alenen ifşa” sayılmaz. Kişinin amacı ifşa değil, hakkını ispatlamaktır (hakkın kullanılması).

Haberleşmenin Gizliliğini İhlal Suçu : Şikayet ve Uzlaşma

En çok merak edilen konulardan biri de budur. Haberleşmenin gizliliğini ihlal suçu şikayete bağlı mı? Evet, TCK 132’de düzenlenen tüm suçların (öğrenme, kaydetme, ifşa etme) soruşturulması ve kovuşturulması mağdurun şikayetine bağlıdır.

Mağdurun, fiili ve faili öğrendiği tarihten itibaren 6 ay içinde şikayette bulunması gerekir.  Şikayete bağlı bir suç olduğu için, bu suç aynı zamanda uzlaşma kapsamındadır.

Haberleşmenin Gizliliğini İhlal Suçu ve Avukat Desteğinin Önemi

Haberleşmenin gizliliğini ihlal suçu, dijital delillerin toplanması, eylemin TCK 132/1, 132/2 veya 132/3 maddelerinden hangisine girdiğinin doğru tespiti ve şikayet sürelerinin kaçırılmaması gereken teknik bir alandır. Özellikle boşanma davaları veya ticari uyuşmazlıklarda bu tür delillerin elde edilmesi veya ifşa edilmesi, bir davayı kazandırabileceği gibi, kişiyi sanık konumuna da düşürebilir.

Öden Hukuk, özel hayatın gizliliği ve bilişim suçları alanında, müvekkillerinin haklarını korumak için uzman hukuki destek sağlamaktadır.