Ceza hukukunda önödeme nedir (TCK 75) sorusu, failin belirli bir miktar parayı devlete ödemesi karşılığında hakkında kamu davası açılmamasını veya açılmış olan davanın düşmesini sağlayan bir kurumdur. Bu kurum, özellikle 7531 sayılı Kanun’la “hakaret suçu“nun da kapsama alınması ve Anayasa Mahkemesi’nin 13 Kasım 2025 tarihli Resmî Gazete’de yayımlanan (E.2024/197, K.2025/86) iptal kararları ile ceza hukukunun en güncel tartışma konusu haline gelmiştir.

Önödeme Hangi Suçlar İçin Uygulanır? (TCK 75)

Önödeme, her suç için geçerli değildir. TCK Madde 75, kapsamı net bir şekilde belirler:

1. Genel Kural (TCK 75/1):
   • Uzlaştırma kapsamındaki suçlar hariç olmalıdır.
   • Suç, yalnızca adli para cezasını gerektirmelidir VEYA
   • Kanun maddesinde öngörülen hapis cezasının üst sınırı altı (6) ayı aşmamalıdır.
2. Özel Olarak Eklenen Suçlar (TCK 75/6): Yukarıdaki kurala uymasalar bile, kanun koyucunun özel olarak eklediği bazı suçlar da önödemeye tabidir. Bunların en önemlileri şunlardır:
   • Yardım veya bildirim yükümlülüğünün yerine getirilmemesi (TCK 98/1).
   • Genel güvenliğin taksirle tehlikeye sokulması (TCK 171).
   • Çevrenin taksirle kirletilmesi (TCK 182/1).
   • Suçu bildirmeme (TCK 278/1-2).

Güncel Gelişme: Hakaret Suçu ve AYM İptal Kararları

Ceza hukukundaki en taze gelişme, 7531 sayılı Kanun ile TCK 125’teki “hakaret suçu”nun bazı hallerinin uzlaştırma kapsamından çıkarılıp önödeme kapsamına alınmasıdır.

Ancak, Anayasa Mahkemesi 27/3/2025 tarihli ve E.2024/197, K.2025/86 sayılı kararıyla bu düzenlemede iki önemli iptal kararı vermiştir:

1. Devam Eden (Derdest) Dosyalar İçin ÖNÖDEME YOLU AÇILDI (CMK Geçici 7/2 İptali)

• Sorun Neydi? Kanun, hakaret suçunu önödeme kapsamına alırken, bir geçici madde (CMK Geçici 7/2) ekleyerek “bu maddenin yürürlüğe girdiği tarih itibarıyla soruşturma veya kovuşturma evresinde bulunan dosyalar bakımından uygulanmaz” demişti. Yani, failin lehine olan önödeme, eski dosyalara uygulanmıyordu.
• AYM Kararı: AYM, “önödeme” kurumunun “uzlaştırma” kurumundan failin daha lehine olduğuna hükmetti. Bu nedenle, derdest dosyaların lehe kanundan yararlanmasını engelleyen bu geçici maddeyi (CMK Geçici 7/2), Anayasa’nın 38. maddesindeki “lehe kanunun uygulanması” ilkesine aykırı bularak İPTAL ETTİ.
• Anlamı: Artık, 7 Kasım 2024’ten önce işlenmiş ve halen devam eden (derdest) TCK 125(2), 3b, 3c, 4 kapsamındaki hakaret dosyalarında, faillere zorunlu olarak “önödeme” teklif edilmek zorundadır.

2. Hakaret Suçundaki “Eşitsizlik” İptal Edildi (9 Ay Sonra Yürürlüğe Girecek)

• Sorun Neydi? Kanun, ileti yoluyla hakareti (TCK 125(2)) önödemeye alırken, suçun basit halini (TCK 125(1)) ve kamu görevlisine hakareti (TCK 125(3)(a)) dışarıda bırakmıştı.
• AYM Kararı: AYM, bu durumun aralarında makul bir neden olmadan farklı muamele yarattığına ve Anayasa’nın 10. maddesindeki “eşitlik” ilkesine aykırı olduğuna karar verdi. Bu nedenle TCK 75(6)(a)’ya eklenen ilgili ibareleri İPTAL ETTİ.
• Anlamı: AYM, bu iptal kararının “hukuksal boşluk” yaratmaması için 9 AY SONRA (28 Şubat 2026’da) yürürlüğe girmesine karar verdi. Meclis bu 9 ayda yeni bir düzenleme yapmazsa, hakaretin önödeme kapsamında olması durumu 9 ay sonra tamamen kalkacaktır.

Önödeme Nedir ve Miktarı Nasıl Hesaplanır?

Önödeme teklifi, Cumhuriyet Savcısı tarafından (veya kovuşturma aşamasındaysa Hakim tarafından) yapılır. Ödenecek miktar TCK 75(1)’e göre hesaplanır:

1. Suç Sadece Adli Para Cezası İse: Maktu ise o miktar, değilse cezanın aşağı sınırı.
2. Suçun Cezası Hapis İse (Üst Sınır 6 Ayı Geçmeyen): Hapis cezasının aşağı sınırının karşılığı olarak, her gün için 100 Türk Lirası üzerinden bulunacak miktar.
3. Hapis + Adli Para Cezası Varsa: Hapis için (2. maddedeki gibi) hesaplanan miktar + Adli para cezasının aşağı sınırı.

Bu toplam miktara, yapılan “soruşturma giderleri” de eklenir.

Önödeme Nedir: Süreç ve Taksit İmkanı

• Tebliğ ve Süre: Savcılık, hesaplanan miktarı faile tebliğ eder. Failin, bu miktarı tebliğden itibaren on gün (10) içinde ödemesi gerekir.
• Taksit: Fail, bu 10 gün içinde talep ederse, Cumhuriyet Savcısı bu miktarın birer ay ara ile üç eşit taksit halinde ödenmesine karar verebilir. Taksitler ödenmezse, önödeme geçersiz sayılır ve soruşturmaya devam edilir.
• Sonuç: Para ödendiğinde, soruşturma aşamasında kovuşturmaya yer olmadığına (KYOK) kararı verilir; dava açılmışsa mahkeme düşme kararı verir.

Önödeme Yapılmazsa Ne Olur?

Fail, 10 gün içinde parayı ödemezse (veya taksitleri aksatırsa), önödeme teklifi geçersiz sayılır ve ceza muhakemesi genel hükümlere göre (dava açılması vb.) devam eder.

Önödeme Sicili Etkiler Mi?

Önödeme kararları, adli sicil kaydına (sabıka kaydı) işlemez. Bu kararlar, bunlara mahsus ayrı bir sisteme kaydedilir ve 5 yıl içinde tekrar önödemeye tabi bir suç işlenirse, yeni önödeme miktarı yarı oranında artırılır.

Önödeme Nedir ve Avukat Desteği

Önödeme teklifi almak, fail için bir “lütuf” gibi görünse de, hukuki sonuçları olan bir işlemdir. Önödeme, ceza davasını bitirir ancak TCK 75(5) uyarınca mağdurun “kişisel hakkın istenmesine” (yani Hukuk Mahkemesinde manevi tazminat davası açmasına) engel olmaz.

Özellikle yeni AYM kararı ışığında, devam eden bir hakaret davanız varsa, önödeme teklifinin lehinize olup olmadığını değerlendirmek ve yasal haklarınızı tam olarak anlamak için bir ceza avukatından destek almanız kritik önem taşır.