Kredi Borçlusunun Ölümü Halinde Sigorta ve Mirasçı Hakları
Bir yakının vefatı sonrası kredi borçlusunun ölümü halinde banka borçlarının ne olacağı, mirasçılar için büyük bir endişe kaynağıdır. Oysa bankalar, kredi verirken neredeyse zorunlu tuttukları “Hayat Sigortası” (Kredi Koruma Sigortası) ile aslında bu riski teminat altına almışlardır. Peki, sigorta ödemeyi reddederse ne yapılmalı?
Kredi Borçlusunun Ölümü Halinde Mirasçıların Yapması Gerekenler
Vefat gerçekleştiğinde, banka genellikle “Dain-i Mürtehin” (Rehin Hakkı Sahibi) sıfatıyla sigortadan parayı tahsil etme yetkisine sahiptir. Ancak banka bunu yapmaz ve doğrudan mirasçılara yönelirse, mirasçıların şu adımları atması gerekir:
Sigortaya Başvuru: Mirasçılar, bankanın muvafakatiyle veya borcu ödediklerini kanıtlayarak doğrudan sigorta şirketine başvurabilirler .
Zamanaşımı: Sigorta sözleşmesinden doğan tazminat istemi, alacağın muaccel olduğu tarihten itibaren 2 yıl, her halükarda rizikonun (ölümün) gerçekleştiği tarihten itibaren 6 yıl geçmekle zamanaşımına uğrar (TTK 1420) .
Sigorta Şirketi Ödemeyi Hangi Durumda Reddeder? (Beyan Yükümlülüğü)
Sigorta şirketlerinin ödemeyi reddetmek için en sık kullandığı gerekçe, vefat eden kişinin poliçe yapılırken mevcut hastalıklarını (kanser, kalp yetmezliği vb.) gizlediği iddiasıdır (Beyan Yükümlülüğüne Aykırılık).
Ancak Yargıtay, sigorta şirketinin bu savunmasını her zaman kabul etmez. Ödemenin reddedilebilmesi için şu iki şartın birlikte gerçekleşmesi gerekir:
Kişi hastalığını kasten gizlemiş olmalı.
Gizlenen hastalık ile ölüm nedeni arasında illiyet bağı (nedensellik) bulunmalı.
Kredi Borçlusunun Ölümü Halinde Sigortanın Sorumluluğu (Yargıtay)
Yargıtay, birçok emsal kararında sigorta şirketinin ret gerekçelerini haksız bulmuş ve mirasçıları korumuştur. İşte o kritik durumlar:
1. İlliyet Bağı Yoksa Ödemek Zorundadır
Sigortalı, kalp hastası olduğunu beyan etmemiş olabilir. Ancak vefat sebebi “trafik kazası” veya “arı sokması” ise, gizlenen hastalık ile ölüm arasında bir bağ (illiyet) yoktur. Bu durumda sigorta şirketi, “Hastalığını gizledi” diyerek ödemeden kaçamaz.
2. Banka Formu Doldurduysa (İspat Yükü)
Kredi çekerken banka görevlisi, matbu formdaki “Hastalığım yoktur” kutucuğunu kendisi işaretleyip müşteriye sadece imza attırmışsa veya müşteriye sağlık soruları hiç sorulmamışsa, ispat yükü sigorta şirketindedir. Form eksikliği durumunda sigorta ödeme yapmak zorundadır.
Matbu Formlar ve İmza Riski: Yargıtay Ne Diyor?
Kredi çekerken banka çalışanının, sigortalıya hiç soru sormadan, bilgisayar ekranında tüm hastalık sorularına otomatik olarak “HAYIR” seçeneğini işaretleyip çıktıyı imzalatması sıkça yaşanan bir durumdur. Burada Yargıtay kararlarında iki farklı yaklaşım bulunmaktadır ve dikkatli olunmalıdır:
1. Genel Kural (Risk): İmza Bağlayıcıdır Yargıtay’ın baskın görüşüne göre, form matbu da olsa, bankacı da doldursa, eğer sigortalı o formu imzalamışsa içeriğini kabul etmiş sayılır ve beyanından sorumlu tutulur. Yargıtay 17. Hukuk Dairesi (2016/10271 E.) kararı, imzanın bulunması halinde beyanın bağlayıcı olduğunu vurgular.
2. İstisna (Umut): Bankanın Ağır Kusuru : Ancak, her olayda bu katı kural uygulanmaz. Eğer bankanın “aydınlatma yükümlülüğünü” ihlal ettiği veya durumun “hayatın olağan akışına aykırı” olduğu ispatlanırsa, ibre tüketiciye döner.
Matbu “Hayır” Cevabı: İstanbul Bölge Adliye Mahkemesi 17. Hukuk Dairesi (2019/2232 E.), sorularda “hayır” cevabının önceden basılı (matbu) olarak yer almasını aydınlatma yükümlülüğüne aykırı bulmuş ve sigortalıyı sorumlu tutmamıştır.
Açıkça Hasta Olma Durumu: Yargıtay 4. Hukuk Dairesi (2021/21910 E.), durumu dışarıdan bakıldığında bile belli olan (ameliyatlı vb.) bir hasta için bankacının “sağlıklı” formu düzenlemesini “hayatın olağan akışına aykırı” bulmuş ve sigorta şirketini sorumlu tutmuştur.
3. Kredi Yenileme (Refinansman) Durumu
Kredi yapılandırılırken veya yenilenirken, banka müşteriden yeni bir sağlık beyanı almamışsa, eski beyana dayanarak “hastalığı biliyordu” diyemez. Yenileme sırasında müşterinin sağlık durumu değişmiş olabilir ve banka bunu sormakla yükümlüdür.
Kredi Yenilenirken Sigorta Yenilenmezse Ne Olur?
Kredinizi yapılandırdığınızda veya yenilediğinizde, banka bazen “eski sigorta devam etsin” diyerek yeni bir sağlık beyan formu almayabilir.
Yargıtay Hukuk Genel Kurulu (2021/367 E.) , poliçelerin her yıl yenilendiği durumlarda sigorta şirketinin “yeni form doldurulmadı, beyanda bulunulmadı” savunmasını kabul etmemiştir. Eğer banka, kredi yenilenirken sigortayı yenilemeyi ihmal ederse veya müşteriyi uyarmazsa, Yargıtay 13. Hukuk Dairesi (2014/13577 E.) kararına göre banka “kusurlu” sayılır ve zarardan sorumlu tutulur.
4. Cayma Hakkı Süresinin Kaçırılması
Sigorta şirketi, kişinin hastalığını (beyan yükümlülüğüne aykırılığı) öğrendiği tarihten itibaren 15 gün içinde cayma hakkını kullanmazsa, bu hakkı düşer ve tazminatı ödemek zorunda kalır.
Bankanın Sorumluluğu ve Dürüstlük Kuralı
Banka, elinde “Hayat Sigortası” teminatı varken, sigorta şirketine başvurup parayı oradan tahsil etmek yerine, doğrudan mirasçılara icra takibi başlatamaz. Yargıtay’a göre bu davranış, TMK 2. maddedeki “dürüstlük kuralına” aykırıdır.
Mirasçılar, böyle bir durumda bankanın takibine, “Önce sigortadan tahsil etmeliydin” diyerek itiraz edebilir ve dava açabilirler.
Kredi Borçlusunun Ölümü ve Avukat Desteği
Sigorta şirketi ödemeyi reddederse veya banka mirasçılara yönelirse, izlenecek yollar şunlardır:
Sigorta Tahkim Komisyonu: Hızlı ve etkili bir çözüm yoludur.
Tüketici Mahkemesi: Sigorta şirketine tazminat davası veya bankaya karşı “borçlu olmadığının tespiti” (menfi tespit) davası açılabilir. Öncesinde Arabuluculuk yoluna gidilmesi gerekir.
Kredi borçlusunun ölümü halinde mirasçıların haklarını korumak, teknik bir sigorta hukuku bilgisini gerektirir. İlliyet bağının tespiti, cayma sürelerinin hesabı ve bankanın kusurunun ispatı için uzman bir avukatla çalışmak, ailenizi büyük bir borç yükünden kurtarabilir.
