İşvereniniz sizi performans düşüklüğü veya bir davranışınız nedeniyle işten çıkardı, ancak bu süreçte size hakkınızdaki iddiaları sormadı ve kendinizi açıklamanıza fırsat vermedi. Peki, savunma almadan işten çıkarma yasal mıdır? Cevap, birçok durum için kesin bir “Hayır”dır. İşçinin savunmasının alınması, İş Kanunu tarafından belirlenmiş, işverenin uymakla yükümlü olduğu en temel ve en önemli usul kurallarından biridir. Bu kurala uyulmaması, yapılan feshin tamamen geçersiz sayılmasına neden olabilir.

İşçinin Savunmasının Alınması Nedir ve Neden Zorunludur? (İş Kanunu Md. 19)

İş Kanunu 19. madde çok nettir: İş güvencesi kapsamındaki bir işçinin belirsiz süreli iş sözleşmesi, o işçinin davranışına veya verimi ile ilgili nedenlerle feshedilecekse, fesihten önce mutlaka hakkındaki iddialara karşı savunması alınmalıdır. Bu, Anayasal bir hak olan “savunma hakkının” iş hukukundaki en temel yansımasıdır. Amaç, işçiye kendini ifade etme, olası bir yanlış anlaşılmayı düzeltme ve işverenin keyfi bir karar vermesini önleme fırsatı tanımaktır.

Hangi Durumlarda İşçinin Savunmasının Alınması Zorunludur?

Bu zorunluluk, her fesih türü için geçerli değildir. Ayrım çok önemlidir.

• Geçerli Nedenle Fesih (Savunma ZORUNLU): İşçinin yeterliliği veya davranışlarına (örneğin, performans düşüklüğü, sık sık işe geç kalma, amirle tartışma) dayanılarak yapılan fesihlerde, fesihten önce savunma alınması mutlak bir zorunluluktur.
• Haklı Nedenle Derhal Fesih (Savunma GEREKMEZ): İş Kanunu Md. 25/II’de sayılan “ahlak ve iyi niyet kurallarına aykırılık” gibi çok daha ağır durumlarda (hırsızlık, cinsel taciz, işverene hakaret vb.) işverenin derhal fesih hakkı olduğu için, bu istisnai durumlarda fesihten önce savunma alma zorunluluğu yoktur.

Peki, İş Güvencesi Kapsamında Olmayan İşçiler İçin Durum Nedir?

İş güvencesi; bir işyerinde 30 veya daha fazla işçinin çalışması ve işçinin en az 6 aylık kıdeme sahip olması gibi şartlara bağlıdır. Bu şartları taşımayan işçiler, iş güvencesi kapsamında değildir. İşveren, iş güvencesi kapsamında olmayan bir işçinin iş sözleşmesini, kötü niyetli olmamak kaydıyla, ihbar sürelerine uyarak veya ihbar tazminatını ödeyerek bir neden göstermeksizin feshedebilir. İşverenin, fesih için performansa veya davranışa dayalı ‘geçerli bir neden’ sunma zorunluluğu olmadığından, bu nedenin ispatına hizmet eden ‘savunma alma’ prosedürü de bu işçiler için yasal bir zorunluluk değildir. Kısacası, savunma alma zorunluluğu, doğrudan iş güvencesi kurumu ile bağlantılı bir usul şartıdır.

Aynı şekilde, iş güvencesi kapsamında olmayan bu işçilerin, feshin geçersizliğini ileri sürerek işe iade davası açma hakkı da bulunmamaktadır. Bu iki temel hak, doğrudan iş güvencesi kurumu ile bağlantılıdır.

Usulüne Uygun Bir Savunma Alma Süreci Nasıl Olmalı?

İşverenin “ben savunma istedim” demesi yeterli değildir. Sürecin hukuka uygun olması gerekir:

1. Yazılı Davet: Savunma talebi, işçiye yazılı olarak yapılmalıdır.
2. Sebebin Açıklanması: Davet yazısında, işçinin hangi somut davranış veya yetersizlik ile suçlandığı açık ve net bir şekilde belirtilmelidir.
3. Makul Süre: İşçiye, savunmasını hazırlaması için makul bir süre tanınmalıdır.
4. Zamanlama: Savunma, mutlaka fesih bildiriminden önce alınmalıdır. Fesih yapıldıktan sonra savunma istenmesi, yapılan feshin geçersizliğini ortadan kaldırmaz.

İşçinin Savunmasının Alınması Kuralına Uyulmazsa Ne Olur?

Eğer işveren, işçinin davranışı veya verimine dayanarak yaptığı fesihten önce usulüne uygun bir şekilde savunmasını almamışsa, feshin nedeni ne kadar haklı olursa olsun, yapılan bu fesih geçersiz sayılır. Bu durumda, iş güvencesi şartlarını taşıyan işçi, feshin geçersizliği ve işe iade talebiyle dava açma hakkı kazanır. Aynı zamanda kıdem tazminatı ve ihbar tazminatına da hak kazanılır.

Savunma Sürecinde Avukat Desteği | Öden Hukuk

İşçinin savunmasının alınması usulü, işe iade davalarının en kritik ve en sık kazanılma nedenlerinden biridir. İşverenler genellikle bu prosedürü atlarlar veya hatalı yaparlar. Eğer savunmanız alınmadan işten çıkarıldıysanız veya bir işveren olarak bu süreci nasıl doğru yöneteceğinizi öğrenmek istiyorsanız, bir iş hukuku avukatı ile çalışmanız hayati önem taşır. Öden Hukuk, bu teknik süreçlerde haklarınızı korumak için yanınızdadır.