Yurt dışında (örn: Almanya, Fransa) boşanan ancak Türkiye’de hâlâ evli görünen veya yurt dışından aldığı bir alacak kararını Türkiye’de tahsil edemeyen kişiler için çözüm tanıma ve tenfiz davası açmaktır. Yabancı bir mahkeme kararının Türkiye’de hukuki bir sonuç doğurabilmesi için bu davanın açılması zorunludur.

İşte bu noktada tanıma ve tenfiz davası devreye girer. Bu dava, yabancı bir ülkede verilen mahkeme kararının Türkiye’de hukuki bir sonuç doğurabilmesi için açılması zorunlu olan bir dava türüdür. Bu süreç, 5718 sayılı Milletlerarası Özel Hukuk ve Usul Hukuku Hakkında Kanun (MÖHUK) ile düzenlenmiştir.

Tanıma ve Tenfiz Arasındaki Fark Nedir?

Bu iki kavram, yabancı kararın niteliğine göre değişir ve en çok karıştırılan noktadır.

• Tanıma Davası (MÖHUK Md. 58): Yabancı mahkeme kararının icrai bir yönü (bir para tahsilatı, bir şeyin yapılması veya yapılmaması gibi) yoksa, sadece hukuki bir durumun tespit edilmesi (kesin hüküm gücü kazanması) isteniyorsa “Tanıma” davası açılır.
  • Örnek: Yabancı mahkemeden alınan boşanma kararı, babalık davası, isim değişikliği gibi kararlar. Buradaki amaç, nüfus kayıtlarının düzeltilmesi ve hukuki durumun Türkiye’de de geçerli sayılmasıdır.
• Tenfiz Davası (MÖHUK Md. 50): Yabancı mahkeme kararının icrai bir yönü varsa, yani bir para alacağı, bir edim (velayet, nafaka ödenmesi vb.) içeriyorsa ve bu kararın Türkiye’de icra daireleri aracılığıyla uygulanması gerekiyorsa “Tenfiz” davası açılır.
  • Örnek: Yabancı mahkemenin verdiği nafaka veya maddi tazminat kararı, uluslararası bir ticari alacak davası.

Özetle, her tenfiz kararı içinde bir tanımayı barındırır, ancak her tanıma kararı icra edilemez.

Tanıma ve Tenfiz Davası Şartları Nelerdir? (MÖHUK Md. 54)

Bir yabancı mahkeme kararının Türkiye’de tanınması veya tenfiz edilmesi için kanunun aradığı bazı temel şartlar vardır. Hakim, bu şartların varlığını titizlikle inceler:

1. Karşılıklılık (Mütekabiliyet): Kararın verildiği ülke ile Türkiye arasında bu konuda yasal bir karşılıklılık (anlaşma) veya fiili bir uygulama (o ülkenin de Türk kararlarını tanıması) bulunmalıdır.
2. Kesinleşmiş Karar: Yabancı mahkemenin verdiği karar, o ülkenin kanunlarına göre kesinleşmiş olmalıdır (yani temyiz vb. yolları tükenmiş olmalıdır). Bu durum, kararın aslına eklenecek bir “Apostil Şerhi” veya ilgili konsolosluk onayı ile ispatlanır.
3. Türk Kamu Düzenine Uygunluk: Bu, en önemli şarttır. Verilen karar, Türk kamu düzenine (kamu intizamına) açıkça aykırı olmamalıdır. (Örn: Türk hukukunun kabul etmediği bir evlilik türünün boşanmasına ilişkin karar veya savunma hakkını hiçe sayan bir karar).
4. Savunma Hakkına Saygı: Karşı tarafın (davalının), davadan usulüne uygun haberdar edilmiş, savunma hakkını kullanabilmiş olması gerekir. Özellikle bir Türk vatandaşının gıyabında, haberi olmadan verilen kararların tenfizi reddedilebilir.

Boşanma Kararları İçin Kolaylık: Nüfusa Tescil Yolu

Yakın zamanda yapılan bir değişiklikle, yurt dışındaki boşanma kararlarının tanınması için bir kolaylık getirilmiştir. Eğer yabancı mahkemenin boşanma kararı, tarafların ikisinin de kabulüyle (anlaşmalı olarak) verilmişse ve kararda velayet, nafaka, mal paylaşımı gibi çekişmeli konular bulunmuyorsa, dava açmaya gerek kalmamıştır.

Taraflar veya vekilleri, gerekli evraklarla (apostilli karar, tercümeler vb.) birlikte bulundukları yerdeki konsolosluğa veya Türkiye’deki Nüfus Müdürlüğü’ne başvurarak boşanma kararını tescil ettirebilirler. Ancak, kararda en ufak bir çekişmeli unsur (nafaka, velayet vb.) varsa, tanıma ve tenfiz davası açmak zorunludur.

Yetkili Mahkeme ve Dava Süreci

Tanıma ve tenfiz davası nerede açılır?

• Görevli Mahkeme: Asliye Hukuk Mahkemesi’dir. (Ancak boşanma gibi aile hukukunu ilgilendiren kararlar için görevli mahkeme Aile Mahkemesi’dir).
• Yetkili Mahkeme: Davalının Türkiye’deki yerleşim yeri (ikametgahı) mahkemesidir. Eğer davalının Türkiye’de yerleşim yeri yoksa, sakini olduğu yer mahkemesidir. Bu da yoksa, yetkili mahkeme Ankara, İstanbul veya İzmir mahkemelerinden biridir.

Tanıma ve Tenfiz Davasında Avukat Desteği

Tanıma ve tenfiz davası, basit bir evrak ibrazından ibaret değildir. MÖHUK hükümleri, tebligat usulleri, apostil şerhi, yeminli tercüme ve özellikle “kamu düzenine aykırılık” veya “savunma hakkının ihlali” gibi teknik hukuki değerlendirmeler içeren karmaşık bir süreçtir.

Evraklardaki en küçük bir eksiklik veya usul hatası, yurt dışında yıllar süren bir davanın sonucunun Türkiye’de geçersiz kalmasına ve davanın reddedilmesine neden olabilir. Öden Hukuk, yabancı mahkeme kararlarının Türkiye’de geçerli sayılması için gereken tüm hukuki süreçlerde müvekkillerine destek sağlamaktadır.