Temel haklardan belki de en önemlisi olan masumiyet karinesi Anayasamızın 38. Maddesinde düzenlenmiştir. Suçluluğu hükmen sabit olana kadar, kimse suçlu sayılamaz. Ceza yargılamasının amacı, maddi gerçeği ortaya çıkarmaktır. Ceza mahkemesi hakimi, taraflarca sunulacak veyahut maddi gerçeği araştırma ödevi kapsamında gerçeği ortaya çıkarmak için kullanılacak delilleri araştırarak toplayacak ve gerçeği ortaya çıkararak yargılananları cezalandırabilecektir. Mahkeme tarafından ceza verilebilmesi için, gerçeğin şüpheye yer vermeyecek şekilde somut olarak ortaya konması gerekmektedir. Kanunilik ilkesi gereği de işlenen fiilin kanunlarda açıkça suç olarak düzenlenmiş olması gerekmektedir. Kanunda düzenlenenden fazla cezaya da hükmedilemez.
Ceza kanunları ve diğer ilgili kanunlarda düzenlenen ceza hakiminin cezalandırma yetkisi keyfi değildir. Kişilerin Anayasa ve diğer uluslararası sözleşmelerle korunan temel hakları mevcuttur. Ceza Muhakemesi Kanunu’nun 150. Maddesi gereğince şahıs istediği takdirde kendisine bir müdafi görevlendirilir. Ceza hukuku davalarında ceza avukatı tecrübesi önemlidir. Alt sınırı beş yıldan daha fazla cezayı gerektiren suçlarda, sanığın isteği olmasa bile müdafi görevlendirilmek zorundadır.
